Type to search

Slider Ψυχολογία & Ευεξία

Μπορεί η καθαριότητα να γίνει υπερβολική; Τι σημαίνει αυτό για την υγεία μας

Share

Ζώα στο σπίτι; Ποτέ! Είναι γεμάτα μικρόβια. Το παιδί να παίξει στο πάρκο; Και αν λερωθεί; Οι εξωτερικοί χώροι είναι γεμάτοι μικρόβια! Συχνά ο φόβος μας για τις αρρώστιες μάς έχει οδηγήσει σε μια καθαριότητα υπερβολική, συνώνυμη σχεδόν της αποστείρωσης. Είναι όμως τελικά αυτό για το καλό μας;

Τα τελευταία χρόνια έχουμε υιοθετήσει έναν σχεδόν αποστειρωμένο τρόπο ζωής τόσο στο σπίτι όσο και στο σώμα μας. Η αλήθεια είναι ότι ο κορονοϊός και η πανδημία βοήθησαν πολύ σε αυτό. Τα παιδιά μας μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον απαστράπτουσας καθαριότητας, έχοντας πολύ λίγη σχέση με τη φύση, το χώμα, τις λάσπες και τα ζώα, πράγμα που πιστεύουμε, ότι τα προφυλάσσει από τυχόν αρρώστιες και μολύνσεις. Η καθαριότητα για τους περισσότερους έχει γίνει σχεδόν εμμονή. Στον πόλεμο κατά των μικροβίων και της βρωμιάς θα μπορούσαμε να θεωρηθούμε νικητές, ή μήπως όχι; 

Καθαριότητα, η «βρώμικη» αλήθεια

Ο Dr Stuart Levy καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιατρικής Tufts της Βοστώνης, υποστηρίζει ότι «η άποψη ότι τα μικρόβια πρέπει να εξαφανιστούν και τα παιδιά μας να μεγαλώσουν σε ένα σχεδόν αποστειρωμένο περιβάλλον, είναι λάθος, καθότι με αυτό τον τρόπο το ανοσοποιητικό τους σύστημα δεν θα αναπτυχθεί σωστά». Μακροχρόνιες έρευνες που έγιναν τη δεκαετία του 1990 σε Ευρώπη και Αμερική κατέληξαν ότι παιδιά που μεγάλωσαν σε αγροτικές οικογένειες, ή με την παρουσία κατοικίδιων μέσα στο σπίτι, ή με  μεγαλύτερα αδέλφια, ή σε βρεφονηπιακούς σταθμούς πριν κλείσουν το πρώτο έτος ηλικίας -καταστάσεις δηλαδή που τα εκθέτουν σε αυξημένη επαφή με μικρόβια και αρρώστιες- εμφανίζουν πολύ μικρά ποσοστά εκδήλωσης άσθματος και αλλεργιών. Ο Dr Marc Mc Morris παιδίατρος αλλεργιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, υποστηρίζει ότι αυτό συμβαίνει επειδή «η υιοθέτηση ενός ιδιαιτέρως καθαρού τρόπου ζωής, σημαίνει ότι το σώμα μας δεν χρειάζεται πια να καταπολεμά τόσα πολλά μικρόβια και βακτήρια όπως παλιά, με αποτέλεσμα το ανοσοποιητικό μας να αναπτύξει περισσότερες αλλεργικές ευαισθησίες». 

Ο ρόλος του ανοσοποιητικού

Όταν το ανοσοποιητικό μας σύστημα έρχεται σε επαφή με πολλά αλλεργιογόνα (οικιακή σκόνη, γύρη κ.ά.) σιγά – σιγά από μικρή ηλικία, γίνεται ένα είδος «εμβολιασμού» και ο οργανισμός αποκτά με τον καιρό ένα είδος ανοσίας. Μιλάμε βέβαια για φυσιολογικούς οργανισμούς και υπό φυσιολογικές συνθήκες. Έτσι η υπερπροστασία και η αποστείρωση δρουν επιβαρυντικά γιατί στερούν τον οργανισμό από την μεθοδική αναγνώριση – κωδικοποίηση των αλλεργιογόνων και από την αντιμετώπισή τους σαν μέρος του όλου και του περιβάλλοντος. Το ανοσοποιητικό μας χρειάζεται, για να αναπτυχθεί και να ωριμάσει, να εκτίθεται και να μάχεται με μικρόβια. Τότε μόνο φτιάχνει αντισώματα και είναι σε θέση να αμυνθεί και να προστατέψει τον οργανισμό όταν χρειαστεί. Το ανοσοποιητικό μας υπάρχει για να αναγνωρίζει τους «κακούς» και να τους εξοντώνει, πράγμα που μας επιτρέπει να επιβιώνουμε. Για να είναι ισχυρό και υγιές, χρειάζεται συνέχεια κάποιο είδος πρόκλησης. 

Τι να προσέξουμε με τα απορρυπαντικά

Φαίνεται ότι η υπερβολική μας φοβία για τις αρρώστιες και τα μικρόβια, μας οδηγεί σε μια υπερβολική και λανθασμένη χρήση των απορρυπαντικών, και πολύ πιθανόν να συμβεί ότι και με τα αντιβιοτικά να δημιουργήσουμε δηλαδή μια νέα γενιά «σούπερ – μικροβίων» ιδιαίτερα ανθεκτική και ισχυρή. Ο καθηγητής, μικροβιολόγος Lynn Bry της ιατρικής σχολής του Χάρβαρντ υποστηρίζει μάλιστα ότι «εάν συνεχώς χρησιμοποιείτε σκληρά προϊόντα για την εξάλειψη των μικροβίων, θα αναπτυχθούν μικρόβια ακόμη πιο ισχυρά, που θα επιβιώνουν. Άλλωστε οι μικροοργανισμοί είναι ευέλικτοι και μεταλλάσσονται ιδιαίτερα εύκολα και γρήγορα». Το πρόβλημα γίνεται ακόμα πιο πολύπλοκο, αν σκεφτούμε ότι μαζί με τους βλαβερούς μικροοργανισμούς, εξολοθρεύουμε και τους ωφέλιμους που μας είναι απαραίτητοι για την καλή λειτουργία του οργανισμού. Σημασία έχει η ισορροπία και η αρμονία, η φιλική συμβίωση και όχι η αλόγιστη εξολόθρευση των οποιοδήποτε μικροοργανισμών, χωρίς βέβαια, να παραβλέπουμε πως εκεί που χρειάζεται (π.χ. νοσοκομεία, ασθενείς στο σπίτι κ.ά.) πρέπει να υπάρχει η εφαρμογή αυστηρών κανόνων της σύγχρονης υγιεινής. Προσοχή όμως στην καθημερινή υπερβολή. Παν μέτρον άριστον.»

Ο ψυχολογικός παράγοντας

Γιατί όμως τα τελευταία χρόνια έχουμε αποκτήσει τέτοια εμμονή με την καθαριότητα; Γιατί βλέπουμε παντού μικρόβια; Γιατί μας τρομάζει και στερούμε απ’ τα παιδιά μας την επαφή με το χώμα και τη φύση; Ο ψυχολόγος Robert Leahy υποστηρίζει ότι «το να είσαι ο πιο καθαρός προσφέρει μια ηθική ανωτερότητα». Αυτό είναι λογικό, καθότι, στις σημερινές πολύ – πολιτιστικές κοινωνίες, όπου απαιτείται η συνύπαρξη με ανθρώπους άλλων λαών και πολιτισμών, η καθαριότητα προβάλει ως ύψιστη αρετή και δείγμα κοινωνικής και οικονομικής ανωτερότητας. Η πέραν του δέοντος σχολαστική απασχόληση με την καθαριότητα των χώρων του σπιτιού, μας προσφέρει αυτόματα ένα αξίωμα: αυτό του πιο καθαρού. Μιλάμε δηλαδή για ένα είδος ηθικής ανωτερότητας, μια υποσυνείδητη προσπάθεια να ελέγχουμε και να επιβάλλουμε τους όρους μας, κάτι που δυσκολευόμαστε να καταφέρουμε αλλού.

Καθαριότητα και στρες

Όμως εκτός από αυτό, η ενέργεια του πλυσίματος από τ’ αρχαία χρόνια, συμβολίζει τον καθαρμό, είναι μια πράξη απαλλαγής από όσα απασχολούν και βαραίνουν το μυαλό και την ψυχή, από κάθε ανεπιθύμητη σκέψη και συναίσθημα, όπως είναι και η γνωστή ρήση του Πόντιου Πιλάτου, «νίπτω τας χείρας μου». Το πρόβλημα είναι βέβαια ότι δεν κρατάει αρκετά. Σύντομα το άγχος και οι αγωνίες επανέρχονται, δημιουργώντας ακόμα πιο έντονη την ανάγκη για καθαριότητα / καθαρμό, οδηγώντας μας σε ένα φαύλο κύκλο. Αυτό συμβαίνει επειδή δεν αντιμετωπίζουμε το ακριβές αίτιο από το οποίο επιθυμούμε βαθιά να απαλλαγούμε, αλλά το σύμπτωμα δηλαδή την αίσθηση της βρωμιάς. Είναι σα να λέμε: «δεν μπορώ να απαλλαγώ από αυτά που με βασανίζουν, μπορώ όμως να απαλλαγώ από τα μικρόβια και τους λεκέδες». Μπορεί, για παράδειγμα, να μην έχουμε έλεγχο στον τομέα της δουλειάς μας, αν θα γίνουν απολύσεις ή όχι, μπορούμε όμως να καθαρίσουμε με μανία τον πάγκο της κουζίνας για τρίτη συνεχόμενη φορά. Μέσα απ’ αυτή τη διαδικασία εισπράττουμε την σιγουριά και την επιβράβευση του ελέγχου και έτσι αισθανόμαστε πιο ασφαλείς, ικανοί και ήσυχοι. Φαίνεται ότι η διαδικασία της καθαριότητας, μπορεί να μας προξενεί κάποια κούραση, όμως στο τέλος μας δίνει την ικανοποίηση ότι επιτύχαμε κάτι, έστω και κάτι μικρό, σε έναν κόσμο αβέβαιο και ανασφαλή.

Tags

Μπορεί να σας αρέσουν

Αφήστε ένα Σχόλιο

Your email address will not be published. Required fields are marked *