Καλώς ήρθατε στον κόσμο του υποχόνδριου ή κατά φαντασίαν ασθενή

Για πολλούς ένα φτάρνισμα, είναι απλώς ένα φτάρνισμα! Για άλλους πάλι μπορεί να είναι η αρχή μιας φοβερής βασανιστικής ασθένειας που μπορεί να απειλεί ακόμη και τη ζωή τους. Αυτός είναι ο κόσμος του υποχόνδριου κι εδώ η λογική (συνήθως) δεν έχει θέση!

Θέλοντας να καυτηριάσει τον ιατρικό κόσμο της εποχής του, ο Μολιέρος, έγραψε το διάσημο θεατρικό έργο του «Ο κατά φαντασίαν ασθενής». Ο πρωταγωνιστής, ένας υποχόνδριος και φιλάργυρος γέρος, γιατρεύεται απ’ όλα τα συμπτώματα των φανταστικών του ασθενειών, όταν στο τέλος αποδεικνύεται ότι όλοι τον κορόιδευαν και τον εκμεταλλεύονταν για τα λεφτά του, με εξαίρεση την κόρη του. Εκτός από ένα αριστούργημα της παγκόσμιας δραματουργίας, ο Μολιέρος μας χάρισε με πολύ χιούμορ, το μοναδικό προφίλ και ορισμό του υποχόνδριου ανθρώπου: αυτού που η ασθένειά του δεν υφίσταται παρά μόνο στη φαντασία του!

Ποια αρρώστια έχω σήμερα;

Το ανθρώπινο σώμα, συνεχώς «παράγει» μια πλειάδα ήπιων συμπτωμάτων  όπου οι περισσότεροι είτε τα αγνοούμε είτε τα αντιμετωπίζουμε  σαν απλή ενόχληση,  όπως για παράδειγμα κρυολόγημα, πόνοι περιόδου, κούραση. Στην υποχονδρίαση όμως, το άτομο φοβάται ότι έχει μια σοβαρή αρρώστια. Ασχολείται έντονα με τις σωματικές του λειτουργίες και παρερμηνεύει κάθε σύμπτωμα ως παθολογικό. Έτσι, π.χ. ο παραμικρός βήχας μπορεί να γίνει σημάδι ότι υποφέρει από κάποια μορφή καρκίνου. 

Ατέλειωτες εξετάσεις

Είναι  χαρακτηριστικό ότι για τα ίδια συμπτώματα επισκέπτεται πολλούς και διαφορετικούς γιατρούς και παρά τις πολυάριθμες εργαστηριακές εξετάσεις και τις διαβεβαιώσεις ότι τα συμπτώματα είναι ψυχοσωματικά, εκείνοι εξακολουθούν να ανησυχούν. Όσο και αν μας φαίνεται αστείο, πρόκειται για μια ιδιαίτερα βασανιστική και επίπονη πραγματικότητα, που γεμίζει τον υποχόνδριο με πανικό. Ζει κάθε μέρα με το άγχος ότι είναι άρρωστος και πεθαίνει, ενώ ταυτόχρονα εισπράττει πικρία από το οικογενειακό και φιλικό του περιβάλλον γιατί κανείς δεν τον πιστεύει! 

Παιχνίδια μυαλού!

Σύμφωνα με τους ψυχολόγους η υποχονδρία κατατάσσεται στις «Διαταραχές Σωματοποίησης». Είναι δηλαδή διαταραχές που ενώ φαίνεται να ασθενεί το σώμα, εντούτοις τα αίτια είναι καθαρά ψυχολογικά. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι είναι ένας φαύλος κύκλος, όπου μυαλό και σώμα «αρρωσταίνουν» και επανατροφοδοτούν την «ασθένεια». Ο υποχόνδριος δηλαδή, εξαιτίας της πεποίθησής του ότι είναι σοβαρά άρρωστος, έχει άγχος. Το άγχος του αυτό, προξενεί στον οργανισμό μια σειρά από συμπτώματα όπως ταχυπαλμία, ιδρώτα, ναυτία, σύντομες και κοφτές αναπνοές, πονοκέφαλο, ζαλάδα, τα οποία εντείνουν ακόμα περισσότερο την πεποίθηση του ότι πάσχει από μια σοβαρή διαταραχή επιδεινώνοντας το άγχος του, και πάει λέγοντας.

Πες μου τώρα τι έχω

Απευθύνεται στο γιατρό  περιγράφοντας με ακρίβεια τα «συμπτώματά» και ζητώντας να κάνει όλες τις απαραίτητες εξετάσεις που θα πιστοποιούν τη σοβαρότητα της «ασθένειάς» του. Όταν όμως ο γιατρός αποφαίνεται «μην ανησυχείς, δεν είναι τίποτα, είναι καθαρά ψυχολογικό», αντί να ανακουφιστεί θυμώνει, αντιδρά έντονα, αμφισβητεί τη διάγνωση και ψάχνει έναν «καλύτερο» του οποίου η άποψη θα συμφωνεί με τη δική του, ότι δηλαδή η κατάστασή του είναι πράγματι σοβαρή!

Ποιος φταίει;

Το γιατί κάποιος υποφέρει από υποχονδρία παραμένει άγνωστο! Ωστόσο οι ειδικοί πιστεύουν ότι πιθανά, οι υπερπροστατευτικοί γονείς «μαθαίνουν» το παιδί τους να εστιάζει υπερβολικά σε θέματα υγείας, έτσι αυτό μεγαλώνει αποσπώντας την προσοχή των άλλων με τον ρόλο του «ασθενούς». Αυτό συνήθως συμβαίνει σε οικογένειες όπου το ίδιο το παιδί ή άλλο μέλος της οικογένειας έχει περάσει κάποια σοβαρή ασθένεια είτε εξαιτίας αιφνίδιου θανάτου κάποιου συγγενικού  προσώπου είτε επειδή εμφανίζει υποχονδρία και κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας. 

Μα εδώ είμαι, προσέξτε με

Πάντα όμως υπάρχει ένα δευτερογενές όφελος: ο ασθενής με αυτόν τον τρόπο καταφέρνει να έχει πάντα την προσοχή των ατόμων που βρίσκονται γύρω του. Με άλλα λόγια πιστεύει ότι για να ασχοληθεί μαζί του το περιβάλλον του, αυτός πρέπει να «ασθενεί». Βέβαια η ενασχόληση των οικείων του γίνεται με ένα «άρρωστο» τρόπο, ενώ ταυτόχρονα και το ίδιο χάνει τις όμορφες στιγμές της ζωής. Η ύπαρξη άγχους αλλά και καταθλιπτικής διάθεσης είναι δύο από τα κύρια χαρακτηριστικά της δομής αυτών των ατόμων. 

Φαντάσματα ενηλίκων

Δεν υπάρχουν ενδείξεις για το αν απαντάται συχνότερα σε γυναίκες ή άντρες. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αν και η πιο κοινή ηλικία έναρξης είναι η νεαρή ενήλικη ζωή. Την υποχονδρίαση την συναντάμε σε ένα 10% των ανθρώπων που επισκέπτονται γιατρούς γενικής ιατρικής όπου συνυπάρχουν  συμπτώματα που χαρακτηρίζουν κάποιον ως υποχόνδριο, μαζί με υπερβολικά πολλές ιατρικές επισκέψεις, εργαστηριακές εξετάσεις και κάποιες φορές ίσως και  «περιττές» επεμβάσεις. Μπορεί όμως να εκδηλωθεί και σε μεγαλύτερη ηλικία ως αποτέλεσμα στρες, είτε εξαιτίας μιας νέας ασθένειας που κυκλοφορεί (π.χ. κορωνοϊός), είτε εξαιτίας μιας ευαισθησίας που μπορεί να έχει -π.χ. αδύναμη καρδιά –, είτε επειδή πλησιάζει στην ηλικία που ένας γονιός του αρρώστησε και πέθανε.

Αναγνωρίστε με

Η πλειοψηφία αυτών που εμφανίζουν υποχονδρία, σύμφωνα με τους ψυχολόγους, τείνουν να είναι έντονα αυτοκριτικοί, νάρκισσοι και τελειομανείς, παρουσιάζουν δυσκολία στην λεκτική έκφραση των συναισθημάτων τους και τα διάφορα ψυχοσωματικά τους προβλήματα ενδεχομένως είναι απόρροια βαθύτερων, μη εκδηλούμενων συναισθημάτων θυμού και επιθετικότητας. 

Υπάρχει θεραπεία;

Ο υποχόνδριος ασθενής, μπορεί να υποφέρει για μήνες ή ακόμα και χρόνια, και η κατάσταση του να εναλλάσσεται με περιόδους όπου όλα κυλούν φυσιολογικά. Μπορεί επίσης εξαιτίας του φόβου του ότι υποφέρει από κάτι σοβαρό (και ίσως θανατηφόρο), να αποφεύγει να απευθυνθεί σε γιατρούς, σίγουρος ότι θα του δώσουν άσχημα νέα. Η θεραπευτική πορεία της υποχονδρίασης είναι σχετικά δύσκολη υπόθεση, μιας και ο ασθενής πρέπει να εμπιστευτεί κάποιον ειδικό και να δεσμευτεί ότι δεν θα τρέχει δεξιά και αριστερά για καλύτερες διαγνώσεις. Χρειάζεται να παρακολουθήσει συνεδρίες ψυχοθεραπείας σε ειδικά καταρτισμένο θεραπευτή, ο οποίος αφού διαγνώσει την περίπτωση πρέπει να εδραιώσει μια καλή θεραπευτική σχέση με το ασθενή και να τον βοηθήσει να ανακαλύψει ποιες είναι οι συνθήκες που τον οδηγούν στην αρρώστια του και ποιο είναι αυτό το δευτερογενές όφελος ή οι ασυνείδητες συγκρούσεις που αποφεύγει με το να είναι και να παραμένει άρρωστος για μια ζωή. 

«Καλή ανάρρωση» από τη φανταστική σας ασθένεια!

Είναι πολύ σημαντικό για τη θεραπεία ένα οικογενειακό περιβάλλον που θα στηρίζει και θα ενθαρρύνει συναισθηματικά τον ασθενή να αντιμετωπίζει τις φοβίες του. Το καλύτερο βέβαια είναι αυτό να γίνεται συνδυαστικά και με τη βοήθεια γιατρού – παθολόγου ο οποίος να είναι ενήμερος της κατάστασης, να είναι πρόθυμος να δέχεται τον ασθενή, περισσότερο για να τον ακούει και να τον καθησυχάζει παρά για να συνταγογραφεί αλλά και για να παρακολουθεί την πορεία της υγείας του, ώστε αν εμφανιστεί πραγματικό ιατρικό πρόβλημα να έχει την ανάλογη περίθαλψη.