Χριστιάνα Χριστοπούλου: «Η έλλειψη του μέτρου είναι ανάμεσα στους λόγους που μας οδήγησαν στην κλιματική κρίση»

Ένα βιβλίο, «Ο μύθος του βασιλιά Ερυσίχθονα» στάθηκε η αφορμή της συζήτησής μου με την κ. Χριστιάνα Χριστοπούλου (διευθύντρια εκδόσεων της Εκδοτικής Αθηνών και της Παιδικής Εκδοτικής) που το εξέδωσε. Ένας, όχι και τόσο γνωστός μύθος, περιγράφει την σημερινή οικολογική κρίση και πώς η απληστία και η έλλειψη μέτρου στρέφεται τελικά εναντίον του ίδιου του άπληστου και αχόρταγου ατόμου -του ίδιου μας του εαυτού. Η κ. Χριστοπούλου δημιούργησε τη σειρά «Η Φωνή της Γης» σε μια προσπάθεια αφύπνισης της νέας γενιάς απέναντι στις οικολογικές προκλήσεις που σε λίγα χρόνια θα κληθεί και η ίδια να αντιμετωπίσει.

Γιατί ένας μύθος σε μια εποχή όπως η σημερινή;

Η μυθολογία είναι προσιτή στα παιδιά, οικεία από τα σχολικά και εξωσχολικά διαβάσματα επομένως ένα αποτελεσματικό μέσο μεταφοράς μηνυμάτων για ένα δύσκολο θέμα όπως είναι η κλιματική κρίση. Γι’ αυτό ο μύθος του Βασιλιά Ερυσίχθονα επιλέχτηκε ως εναρκτήριο βιβλίο της παιδικής μας σειράς για την κλιματική κρίση, «Φωνή της Γης».

Πώς συνδέετε τον μύθο του Ερυσίχθονα με την σημερινή πραγματικότητα;

Ο πλεονέκτης Ερυσίχθων, δεν σέβεται την φύση και την θεϊκή συμβουλή και βιώνει ανεπανόρθωτες συνέπειες, ακριβώς όπως ο σημερινός άνθρωπος. Αψηφώντας το οικολογικό αποτύπωμα, ο άνθρωπος αναπτύσσει σήμερα πρακτικές που βασίζονται στην πλεονεξία του και βιώνει τις συνέπειες. Οι φυσικές καταστροφές, οι ελλείψεις σε απαραίτητους για την επιβίωση του πόρους της γης και οι αλλαγές στην περιβαλλοντική κατάσταση του πλανήτη είναι ορισμένες από αυτές. Νομίζω ότι μπορούμε να βρούμε πολλά σημερινά παραδείγματα της αχόρταγης πείνας του Ερυσίχθονα που οδηγεί στην αυτοκαταστροφή. 

Μπορεί να υπάρξει πρόοδος χωρίς οικολογική καταστροφή;

Ένα από τα πιο καίρια ερωτήματα στην συζήτηση για το θέμα της περιβαλλοντικής προστασίας και θέμα που θα συζητήσουμε στην παιδική σειρά μας. Αναρωτιέμαι, μπορεί να οριστεί η έννοια της προόδου χωρίς να ενέχει την συντήρηση της υποδομής της ζωής του πλανήτη μας; Σίγουρα η συζήτηση αυτού του ερωτήματος μπορεί να αποτελέσει πεδίο εύρεσης βιώσιμων λύσεων. Θα ήθελα να αναπτύξουμε στην εκδοτική σειρά μας την εξής ιδέα, ως μία εν μέρει απάντηση στο ερώτημά σας. Ορισμένες παραδοσιακές πρακτικές (π.χ. μεταποίηση ρούχων, ανακύκλωση ρούχων) βοηθούν σε μία βιώσιμη ανάπτυξη όπως αναφέρει συχνά η Δρ Πολυμέρου-Καμηλάκη. Αν μπορέσουμε να εκσυγχρονίσουμε αυτές τις πρακτικές, να τις οικειοποιηθούμε με σημερινό τρόπο, ίσως μπορέσουμε να εξελισσόμαστε χωρίς να καταστρέφουμε. 

Πώς φτάσαμε ως ανθρωπότητα στη σημερινή οικολογική κρίση;

Αν και στο ερώτημα σίγουρα μπορούν να δοθούν πολλαπλές και μακροσκελείς απαντήσεις που αφορούν την ιστορία της επιστήμης και της τεχνολογίας, την κοινωνιολογία και την ηθική, θα περιοριστώ σε εκείνα τα νοήματα που προσφέρει  ο συγκεκριμένος μύθος. Κατά την διάρκεια των επιστημονικών και τεχνολογικών εξελίξεων, της ανάπτυξης των μορφών εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων της γης, της ανάπτυξης των κοινωνιών και των υποδομών της ζωής στις αστικές κοινωνίες, οι άνθρωποι ήρθαν αντιμέτωποι πολλάκις με την απόφαση του Ερυσίχθονα: Να κόψει το αλσύλιο και το ιερό δέντρο της Δήμητρας για την δημιουργία μίας μεγάλης τραπεζαρίας που ίσως δεν είναι αναγκαία ή όχι. Η έλλειψη του μέτρου, της σωστής γνώσης των τεχνολογιών και επιστημονικών εξελίξεων, η έλλειψη ενός ευρύτερου κανονιστικού πλαισίου χρήσης της τεχνολογίας, η έλλειψη δημιουργίας συναισθήματος ατομικής και συλλογικής ευθύνης για την ζωή στον πλανήτη μας μπορούν να καταγραφούν ανάμεσα στους λόγους που μας οδήγησαν στην κλιματική κρίση.

Το βιβλίο «Ο μύθος του βασιλιά Ερυσίχθονα». Κείμενα Μαρία Κούρση, Πρόλογος: Δρ Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη, Εικονογράφηση: Μιχάλης Κουντούρης. Εκδόσεις: Παιδική Εκδοτική.

Σε τι αποσκοπείτε με αυτό το βιβλίο; Πιστεύετε ότι το κοινό, και κυρίως οι νέοι άνθρωποι είναι σε θέση να το αποδεχτούν;

Με  την παιδική απόδοση του μύθου του Ερυσίχθονα στοχεύουμε στην αναγνώριση του περιβαλλοντικού προβλήματος από τους μικρούς αναγνώστες και στην αφύπνιση της ατομικής τους ευθύνης. Επίσης αποσκοπούμε στην ανάδειξη της αρχαίας θεώρησης της φύσης και των ευεργετικών νοημάτων που μπορούν να προέρθουν από αυτήν. Οι συνεχείς εμφανείς συνέπειες της κλιματικής κρίσης, κυρίως ως φυσικές καταστροφές και αλλαγές του κλίματος καθώς και οι αυξανόμενες κοινωνικές υποδομές και δράσεις γύρω από τον οικολογικό και βιώσιμο τρόπο ζωής των ανθρώπων, θεωρώ ότι ήδη έχουν κατευθύνει το ενδιαφέρον του κοινού σε παρόμοιες εκδόσεις. Το προτέρημα της συγκεκριμένης έκδοσης, η οποία δεν περιορίζεται στην παρουσίαση γνώσεων, είναι ότι στοχεύει στην συζήτηση του ρόλου που παίζει η συμπεριφορά του ανθρώπου στην αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων. 

Εσείς προσωπικά, πόσο αισιόδοξη είστε για το μέλλον του πλανήτη;

Σήμερα δεν είμαι αισιόδοξη, και γι’ αυτό πέρα από την συμπεριφορά μου ως πολίτης προσπαθώ με το μέσο μου έχω, τις εκδόσεις, να δημιουργήσω βιβλία που να εκπαιδεύουν τα παιδιά σχετικά με το ζήτημα αυτό. 

Μιλήστε μας λίγο για εσάς. Τι σας έσπρωξε να εκδώσετε αυτό το βιβλίο;

Η παιδική σειρά «Φωνή της Γης» που εγκαινιάζεται από τον «Μύθο του Βασιλιά Ερυσίχθονα» εντάσσεται στη γενικότερη προσπάθειά μου να ανοίξω τη θεματική της προστασίας του περιβάλλοντος στις εκδοτικές δραστηριότητες της Εκδοτικής Αθηνών. Ο στόχος εδώ είναι κυρίως η δημιουργία νέων εκδόσεων και όχι τόσο η μετάφραση ξένων τίτλων, οι οποίες να επικεντρώνονται στην κλιματική ιδιαιτερότητα της Ελλάδας και να αποτελούν έναυσμα για την συζήτηση και τη δράση σχετικά με τα προβλήματα. Μιλώντας με την Δρα Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη (που έκανε τον πρόλογο στο βιβλίο «Ο μύθος του βασιλιά Ερυσίχθονα») για το ζήτημα της οικολογικής πρακτικής των ελληνικών παραδόσεων, μου έστρεψε την προσοχή στην αναφορά του Καλλίνικου στον Ερυσίχθονα και την σπουδαιότητα της διδαχής αυτού του μύθου στα παιδιά. Θεώρησα ότι ο συγκεκριμένος μύθος, όχι και τόσο γνωστός, μπορεί να αποτελεί την ιδανική έναρξη της παιδικής σειράς την οποία η Δρ Πολυμέρου-Καμηλάκη βάφτισε με τον καίριο τίτλο «Φωνή της Γης».

Who is who

Η Χριστιάνα Χριστοπούλου σπούδασε Ιστορία και Φιλοσοφία της Επιστήμης στο τμήμα Ι.Φ.Ε. (πρώην Μ.Ι.Θ.Ε.) του Ε.Κ.Π.Α, έλαβε Master of Philosophy στην ίδια θεματική από το Πανεπιστήμιο του Cambridge και ολοκλήρωσε τις σπουδές της με την διδακτορική της διατριβή στην ιστορία της επιστήμης του 17^ου αιώνα στο Ε.Κ.Π.Α και στο Ε.Μ.Π. Έχει δημοσιεύσει μελέτες σχετικές με το θέμα του διδακτορικού της σε ελληνικές και ξένες ακαδημαϊκές εκδόσεις. Το 2003 ανέλαβε την διεύθυνση της οικογενειακής επιχείρησης του ιστορικού εκδοτικού οίκου «Εκδοτική Αθηνών» την οποία εξακολουθεί να διευθύνει μέχρι σήμερα.